Η μικρή κοινότητα της Κάτω Δερύνειας, η οποία παραμένει τραγικά κατεχόμενη από το 1974, γεννήθηκε μέσα από την ανάγκη και την ελπίδα, τη δεκαετία του 1940, όταν λίγες οικογένειες, αναζητώντας μια νέα αρχή, εγκατέλειψαν την Αμμόχωστο. Αργά αλλά με θέρμη, περισσότερα ζευγάρια και οικογένειες από χωριά της Καρπασίας, της Μεσαορίας και των Κοκκινοχωρίων, ενώθηκαν σε αυτή τη γωνιά της γης, ελπίζοντας να οικοδομήσουν ένα καλύτερο μέλλον, κοντά στη γη της καρδιάς τους, την Αμμόχωστο. Με πίστη στα όνειρά τους, απέκτησαν μικρά οικόπεδα από την εταιρεία Λόρδου, προκειμένου να δημιουργήσουν το δικό τους σπίτι, τον δικό τους παράδεισο.
Ωστόσο, πριν προλάβουν να στεριώσουν τις ρίζες τους, πριν προλάβουν να δουν τα όνειρά τους να ανθίζουν, ήρθε η μαύρη μέρα του 1974. Η μικρή μας κοινότητα, που αριθμούσε τότε περίπου 1.000 ψυχές, ξεριζώθηκε βίαια, αφήνοντας πίσω της μόλις 34 χρόνια ελπίδας και προσμονής. Ο χρόνος ήταν εχθρός μας, κι έτσι δεν καταφέραμε να στήσουμε τις δικές μας αυτόνομες διοικητικές δομές. Η συλλογή των σκουπιδιών γινόταν από τα συνεργεία του Δήμου Αμμοχώστου, όπως και η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, ενώ το νερό, αν και με ελλείψεις, μας το παρείχε η γειτονική κοινότητα της Δερύνειας.
Και όμως, με πάθος και αφοσίωση, οι δραστήριοι κάτοικοι της Κάτω Δερύνειας κατάφεραν να υψώσουν ένα σύγχρονο Δημοτικό Σχολείο το 1967. Μέχρι τότε, τα παιδιά μας μάθαιναν τα πρώτα τους γράμματα σε ιδιόκτητα κτίρια, από δασκάλους που έρχονταν με αγάπη από την Αμμόχωστο και τα γύρω χωριά. Θυμόμαστε πάντα με σεβασμό τον μακαριστό Σταύρο Σταύρου, τον πρώτο μας δάσκαλο, που υπηρετούσε στο Δημοτικό Σχολείο εντός των μεσαιωνικών τειχών της Αμμοχώστου μέχρι τη φρικτή πυρκαγιά που άναψαν οι Τούρκοι, προσπαθώντας να εκδιώξουν τους Έλληνες από τη λατρεμένη πόλη.
Οι κάτοικοί μας, με την ίδια φλόγα, έδωσαν τον καλύτερό τους εαυτό για να ανεγερθεί και η Εκκλησία του Αγίου Τιμοθέου και της Αγίας Μαύρας στα τέλη της δεκαετίας του '60. Παράλληλα, με πείσμα και ενότητα, συγκέντρωσαν υπογραφές, διεκδικώντας λύσεις για τα καθημερινά προβλήματα της κοινότητάς μας, και τελικά κατάφεραν να φέρουν το φως του ηλεκτρισμού το 1965.
Τα σωματεία μας, ΕΡΜΗΣ και ΘΟΙ, έγιναν καταφύγια πολιτισμού και αθλητισμού, φάροι ελπίδας που μας ένωναν στις θρησκευτικές και εθνικές επετείους, αλλά και στις γιορτές που ζωντάνευαν την ψυχή της κοινότητάς μας.
Στην Κάτω Δερύνεια λειτουργούσαν καταστήματα, παντοπωλεία, ταβερνούλες και βιοτεχνίες, προσφέροντας εργασία και προοπτική στους κατοίκους της. Οι άνθρωποί μας, είτε ως υπάλληλοι στην Αμμόχωστο είτε ως τεχνίτες και επαγγελματίες, δούλευαν σκληρά για να φέρουν το ψωμί στο σπίτι και να διασφαλίσουν ένα καλύτερο αύριο για τα παιδιά τους.
Το 1974, αυτή η μικρή, αλλά περήφανη κοινότητα, θυσίασε τρία γενναία παλληκάρια: τον Λοΐζο Ανδρέα Χρήστου – Χριστούθκια, τον Θέμη Χαριλάου Δημητριάδη και τον Κυριάκο Χρίστου (Μπλάκκη). Αυτά τα παλληκάρια, που χάθηκαν στον σπαρακτικό βωμό της τουρκικής εισβολής, θα μείνουν για πάντα στη μνήμη μας, σύμβολα θυσίας και ανδρείας. Πώς να ξεχάσουμε, όμως, και τα τρία μικρά αγγελούδια που ακόμα αναζητούνται: τον Ανδρέα και τα δίδυμα κοριτσάκια Μαρία και Κίκα, παιδιά του Χριστάκη και της Χρυστάλλας (Ποταμού) Γεωργίου;
Πολλές φορές προσπαθήσαμε να λειτουργηθούμε στον Ιερό Ναό της Κάτω Δερύνειας, αλλά οι ελπίδες μας σβήνουν κάθε φορά μπροστά στις κατοχικές δυνάμεις. Πρόσφατα, ο νεοεκλεγείς Δήμαρχος Παραλιμνίου, κ. Γιώργος Νικολέτος, ανέλαβε μια νέα προσπάθεια για να επαναφέρει την ελπίδα. Υποσχέθηκε να προβάλλει την Κάτω Δερύνεια στην ιστοσελίδα του Δήμου και εξετάζει τρόπους για τη δημιουργία μιας επιτροπής υπό την ομπρέλα του Δήμου. Από αυτό το βήμα, θέλουμε να τον ευχαριστήσουμε θερμά που άνοιξε την πόρτα του γραφείου του για να ακούσει τα αιτήματά μας.
Η εξαγγελία του κατοχικού καθεστώτος για την ανέγερση 1.192 νέων κατοικιών στην Κάτω Δερύνεια μάς έχει συγκλονίσει και μας πληγώνει βαθιά. Οι τελευταίες αναφορές στον κυπριακό Τύπο για την ανέγερση αυτών των κατοικιών απέφυγαν να αναφέρουν το όνομα της Κάτω Δερύνειας και μιλούσαν μόνο για κατεχόμενη Δερύνεια. Αυτή η σιωπηλή προσπάθεια να μας στερήσουν και το όνομά μας, να μας διαγράψουν από τον χάρτη της ιστορίας, προκάλεσε κύμα οργής στους Κατωδερυνειώτες. Μας διαβεβαίωσαν ότι αυτό δεν θα επαναληφθεί, αλλά η πληγή παραμένει.
Πιστεύουμε ακράδαντα ότι αν η Κάτω Δερύνεια εκπροσωπείται από τους ίδιους τους Κατωδερυνειώτες, μέσα από ένα θεσμικό και νόμιμο πλαίσιο, θα μπορούμε να ασκούμε το ρόλο που μας αρμόζει, έναν ρόλο που υπαγορεύει η σύντομη αλλά γεμάτη νόημα ιστορία της κοινότητάς μας. Έτσι, θα μπορούσαμε να αποφύγουμε λάθη όπως αυτά, που προσβάλλουν την ιστορία και την ταυτότητά μας. Ταυτόχρονα, αυτό θα συνέβαλε στον συνεχή αγώνα μας κατά της τουρκικής κατοχής, ενώ θα διασφάλιζε τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής ανάμεσα στους πρόσφυγες της εκτοπισμένης κοινότητάς μας και την αλησμόνητη Μνήμη της Ιστορικής Αλήθειας. Αυτήν την αλήθεια οφείλουμε να την παραδώσουμε στις επερχόμενες γενιές ανόθευτη. Αυτή είναι η ευθύνη μας, όχι μόνο απέναντι στους εαυτούς μας, αλλά και απέναντι στους πατεράδες και τις μανάδες μας, στους παππούδες μας, που έφυγαν με την πίκρα της μη επιστροφής στην πατρώα γη.
Η "Αδούλωτη Κάτω Δερύνεια" γεννήθηκε από ανθρώπους που οραματίστηκαν να ενώσουν τους Κατωδερυνειώτες κάτω από μια ακομμάτιστη ομπρέλα, ελεύθερη από πολιτικές επιρροές. Αυτό το όραμα, αγνό και αυθεντικό, αγκαλιάστηκε από την πλειοψηφία των Κατωδερυνειωτών. Σε δύο διαδοχικές δημοτικές εκλογές, έχουμε εκλέξει τον δικό μας δημοτικό σύμβουλο, έχουμε διοργανώσει με επιτυχία ετήσιες συνεστιάσεις και άλλες εκδηλώσεις για να διατηρήσουμε ζωντανή την κοινωνική συνοχή και τη μνήμη της κατεχόμενης Κάτω Δερύνειας. Αυτή η αδιάκοπη προσπάθεια έχει βρει θερμή ανταπόκριση στους Κατωδερυνειώτες, καθώς αποτελεί μια αγνή πράξη αφιερωμένη στην κοινότητά μας.